Wstyd i poczucie winy – jaka jest różnica?

Czym jest poczucie winy?

Poczucie winy dotyczy bezpośrednio twojego zachowania i pojawia się najczęściej wtedy, gdy zrobiłaś coś, co jest niezgodne z twoimi zasadami moralnymi np. tak modne ostatnio odrywanie w sklepie ogonków od papryki ; ) Ta emocja pojawia się tylko wtedy, kiedy zaczynasz sobie zdawać sprawę z tego, że to, co zrobiłaś jest złe. Czujesz, że twoje postępowanie nie jest zgodne z wartościami, jakie wyznajesz. Wtedy też mogą pojawiać się wyrzuty sumienia.

Czym jest wstyd?

Emocja wstydu niesie ze sobą spory ładunek emocjonalny i ma dużą moc sprawczą. Może znacznie bardziej utrudnić Ci życie niż poczucie winy. To emocja, która nie dotyczy tego, co zrobiłaś, ale tego, jak się czujesz i jak postrzegasz siebie. Najczęściej towarzyszą mu poczucie bezwartościowości, nieważności czy tego, że nie zasługujesz na miłość. Wstyd może nawet wiązać się nie z tym, jak my widzimy siebie, ale tym jak myślimy, że inni nas postrzegają. Czyli wstydzimy się tego, kim jesteśmy, bo wydaje się nam, że inni widzą to, jak bezwartościowi jesteśmy.

Chociaż wiele osób używa słów „wina” i „wstyd” zamiennie, z perspektywy psychologicznej odnoszą się one do różnych doświadczeń. Oczywiście poczucie winy i wstydu czasami mogą, ale nie muszą iść w parze, co będzie oznaczało, że to samo działanie wywoła w Tobie zarówno poczucie wstydu, jak i poczucie winy.

Jaką rolę odgrywają poczucie winy i wstyd?

Samo pojawienie się poczucia winy może bywać bolesne. Pamiętaj jednak, że twoja zdolność rozpoznania tego, że twoje działania mogły kogoś zranić, wczucia się w ból tej osoby i odczuwania wyrzutów sumienia, są oznakami twojej empatii i zdrowia emocjonalnego. Emocja poczucia winy jest bardzo pomocna, ponieważ poprzez pojawienie się dyskomfortu psychicznego daje Ci szansę do autorefleksji i naprawienia swoich czynów.

Poczucie winy jest potężną siłą. Odczuwanie tej emocji może mieć pozytywny wpływ na twoje życie i rozwój. Natomiast wstyd jest emocją destrukcyjną, która osłabia twoje poczucie wartości i odbiera odwagę do pracy nad lepszym życiem.

Wstyd jest bolesną emocją, która towarzyszy przekonaniu, że jesteś niedoskonała, a co za tym idzie, nie zasługujesz na miłość i uwagę otoczenia. Poczucie wstydu może być źródłem bardzo destruktywnych zachowań. Rola, jaką spełnia to informowanie Cię o tym, że rany emocjonalne zadane Ci we wcześniejszym życiu nadal krwawią. Nie ma to nic wspólnego z tym, kim jesteś, a jednak zaczęłaś wierzyć, że tak właśnie jest. (Bardzo dobrym przykładem jest wstyd odczuwany przez ofiarę gwałtu). Jeśli wstyd towarzyszy Ci w życiu codziennym, to znak, że powinnaś zadbać o swój dobrostan psychiczny.

Główna różnica między poczuciem winy polega na tym, że wstyd może sprawić, że będziesz postrzegać siebie, jako złą osobę, podczas gdy poczucie winy sugeruje, że jesteś dobrą osobą, która zrobiła coś „złego”. Odczuwanie wstydu nie służy twojemu rozwojowi, zwłaszcza jeśli utrzymuje się przez dłuższy czas, a Ty nie robisz nic, aby to rozwiązać. Jedną z najłagodniejszych konsekwencji jest niskie poczucie własnej wartości.

Możesz zacząć swoją pracę od codziennej obserwacji swoich emocji. Zrozumienia jak często i z jakiego powodu pojawia się uczucie wstydu czy poczucie winy. Bardzo pomocny może okazać się Dziennik obserwacji emocji, dzięki któremu będziesz miała szansę nauczyć się lepiej nazwać to co czujesz, zdobędziesz większą świadomość na swoje emocje, przestaniesz działać w schematyczny i automatyczny sposób oraz poznasz łatwe techniki uziemiające przywracające Cię do tu i teraz. Naciśnij strzałkę i zobacz jak wygląda w środku.

Wstyd i poczucie winy – jak zdiagnozować?

Opracowany przez psychologów test (do użytku w eksperymentalnych badaniach) bada skalę skłonności do poczucia winy i wstydu (GASP). Ocenia on różnice w sposobie, w jaki reagujesz na robienie czegoś, co uważasz za niewłaściwe. Test ten przygląda się twoim odczuciom związanym z wydarzeniem i zachowaniem, które podejmujesz, aby naprawić sytuację. Jeśli nie masz pewności, która z tych emocji częściej Tobie towarzyszy, ten test może być pomocny.

Przykładowe pytania z testu GASP:

• Masz duży bałagan w domu i niespodziewanie goście pukają do twoich drzwi. Jakie jest prawdopodobieństwo, że będziesz unikać spotkania i udawać, że nie ma Cię w domu?
• Okłamałaś kogoś, ale masz pewność, że nigdy się o tym nie dowie. Jakie jest prawdopodobieństwo, że czułabyś się bardzo źle, że okłamałaś tę osobę?
• Popełniłaś błąd w pracy i dowiadujesz się, że winą za niego obarczona jest twoja koleżanka. Następnie, twoja koleżanka, konfrontuje Cię z tym że to Ty popełniłaś błąd. Jakie jest prawdopodobieństwo, że poczujesz się jak tchórz?

Każdy z nas doświadcza czasami poczucia winy i wstydu. Najważniejsze to wiedzieć, w jaki sposób sobie poradzić z tymi emocjami, gdy się pojawiają. Czujesz, że potrzebujesz wsparcia?

Jak zmniejszyć poczucie winy?

Krok 1: Dokonaj świadomego rozróżnienia między tym, co zrobiłaś, a tym, kim jesteś. Jeśli czujesz się winna, prawdopodobnie doświadczasz wewnętrznego dyskomfortu. To całkowicie naturalne w takiej sytuacji. 

Krok 2: Kiedy już zdasz sobie sprawę, że twoje zachowanie było złe, powinnaś przyjąć odpowiedzialność za nie. Zamiast próbować to ukryć lub zrzucić winę na kogoś innego, powinnaś przyznać się do popełnionego błędu.

Krok 3: Polega na podjęciu kroków w celu zadośćuczynienia swoich czynów. Czasem wystarczy przeprosić, ale czasem będziesz musiała podjąć dodatkowe działania. Czasem jednak zadośćuczynienie nie będzie proste. Być może nie masz szansy naprawić krzywdy, bo np. osoba, która skrzywdziłaś, już nie żyje. Jak sobie radzić w takich sytuacjach? Możesz znaleźć inne sposoby na „odkupienie swojej winy” np. zaangażować się w pomoc charytatywną.

Krok 4: Pamiętaj, aby w przyszłości podejmować działanie polegające na rozwiązywaniu problemów. Zamiast ciągle krytykować siebie lub złościć się na innych, poszukaj rozwiązania. Jeśli zrobiłaś coś, co uważasz za złe, zapytaj, co możesz zrobić, aby to naprawić.

Krok 5: Zmień swoje zachowanie i postaraj się nie popełniać tych samych błędów w przyszłości.

Czasami pojawiające się poczucie winy może być impulsem do większej zmiany. Być może poczujesz, że chcesz rozwijać się i być lepsza dla siebie i innych. Czasem pomocna może być w tym praca z terapeutą lub coachem.

Jak poradzić sobie z poczuciem wstydu?

Niestety wstyd nie powoduje uruchomienia się w Tobie wewnętrznego poczucia chęci zmiany. Emocji tej często towarzyszą nawracające i destruktywne zachowania, które powodują ponowne obniżenie własnej wartości. W ten sposób powstaje niekończący się cykl wstydu.

Kilka z najprostszych technik wspierających radzenie sobie z poczuciem wstydu to:

• Rozwijanie współczucia w stosunku do siebie. Nie wiesz jak to zrobić? Pobierz mój zeszyt ćwiczeń.
• Zrozumienie, że poczucie wstydu jest schematem wykształconym w odpowiedzi na trudne doświadczenia, w których nie miałaś poczucia bezpieczeństwa.
• Poszukaj wsparcia w zdrowej i wspierającej relacji. Porozmawiaj o tym, co czujesz z zaufaną osobą.
• Umów się na wizytę ze specjalistą.

Jeśli masz skłonność do odczuwania wstydu, życie może wydawać się pozbawione sensu, zwłaszcza jeśli czujesz, że zmiana nie jest możliwa. I choć wstyd jest emocją stanowiącą wyzwanie, to możesz nauczyć się przezwyciężać poczucie winy i wstydu przy odpowiednim wsparciu.

Wszyscy popełniamy błędy, ale nie muszą one wpływać na twoje poczucie własnej wartości. Zamiast tego możesz uczyć się na swoich doświadczeniach i wykorzystać to, jako katalizator do twojej zmiany. To, czego potrzebujesz, to odpowiednie narzędzia, które pomogą Ci zrobić pierwszy krok do odzyskania zdrowego poczucia własnej wartości. Możesz to zrobić umawiając się ze mną na spotkanie.

Zobacz jak mogę Tobie pomóc